Zarys dziejów wsi
Uszyce to licząca 1200 mieszkańców wieś, leżąca w północnej
części powiatu oleskiego. Dokładna data powstania miejscowości
jest nieznana. Pierwsza historyczna wzmianka, w której są
wymienione Uszyce, pochodzi z 20 VII 1386 r.
Przeprowadzone w 1916r. w północnej części wsi (dokładnie nad
Prosną) wykopaliska pozwalają przypuszczać, że właśnie tam
przodkowie dzisiejszych mieszkańców mieli swoje siedziby.
Najstarsze znaleziska pochodzą z okresu średniego kamienia tzn.
od dziesięciu do czterech tysięcy lat przed naszą erą. Były to
różne narzędzia z kamienia. Pozostałe wykopaliska pochodzą, z
okresu brązu, z okresu kultury łużyckiej, z okresu rzymskiego i
ze średniowiecza.
Od wczesnego średniowiecza wieś należała do rodziny Wipler.
Mattias Wipler von Uschicz wymieniony jest przez Jana Długosza
jako uczestnik bitwy pod Grunwaldem . Rodzina Wipler była bardzo
liczna, zamieszkiwała głównie obszar graniczny między Śląskiem a
Bohmen. Herbem uszyckiej linii rodziny Wipler były trzy
połączone złote krzyże na niebieskim tle. Członek rodziny
Stanisław był osobistym sekretarzem cieszyńskiego księcia Bolka
w latach 1432 - 1447. W okresie władania wsią przez tę rodzinę
wybudowano w Uszycach drewniany kościół, który 31 X 1517r.
został poświęcony przez wrocławskiego biskupa Jana. Kościół miał
początkowo wielu patronów: św. Mateusza, św. Jana, św. Walentego
i św. Barbarę. Do XVII wieku funkcjonował jako kościół
parafialny. Wskutek działań wojny trzydziestoletniej został
przemianowany na kościół filialny sąsiedniej parafii w
Zdziechowicach. W XVII wieku w głównym ołtarzu umieszczono obraz
Matki Boskiej z Dzieciątkiem co spowodowało zmianę wezwania
(odpust zaczęto obchodzić 15 sierpnia). Kościół usytuowany jest
w centrum wsi, 70 m od rozwidlenia dróg. Wokół kościoła znajduje
się teren dawnego cmentarza przykościelnego z jednym zachowanym
nagrobkiem. Wokół nasadzone są drzewa: dęby, lipy, akacje,
kasztanowce. Jest to kościół orientowany, drewniany, konstrukcji
zrębowej, usztywnionej lisicami ściągniętymi śrubami. Dach kryty
jest gontem . Obecny kościół posiada wystrój z XVII wieku. Jest
to obiekt zabytkowy klasy państwowej.
W roku 1639 Uszyce przeszły w posiadanie bratanka siostrzeńca
Zygmunta Wiplera, Izaaka z Wojsławic. Po jego śmierci wieś
przejął jego brat Hans z Wojsławic. W 1733r. Uszyce stały się
własnością Georga Fredricha Holly, który nabył wieś za 40290
talarów. W 1745r. sprzedał on wieś hrabiemu Cerroni, który z
kolei sprzedał Uszyce Karolowi von Sobeck.
W 1760 roku wieś została przejęta przez rodzinę von Faldern,
która po 45 latach sprzedała ją z kolei hrabiemu Schak von
Wittenanza 135 tysięcy talarów. Wieś pozostała własnością tej
rodziny do roku 1868. Hrabia Schak von Wittenan sprzedał
następnie wieś baronowi von Zedlitz, który był jej właścicielem
do roku 1906. Po tragicznej śmierci jego dwóch dzieci odsprzedał
on wieś z całym inwentarzem za milion talarów państwu pruskiemu
co spowodowało, że Uszyce stały się własnością królewską.
Pierwszym dzierżawcą był Kurt von Portatius. Następnie dzierżawę
przejął jego syn, kapitan Hans von Portatius. Trwało to do końca
II wojny światowej. Rodzina ta straciła wskutek tej wojny cały
swój majątek. Wieś wówczas liczyła 1270 mieszkańców, były w niej
108 gospodarstwa. Znajdowała się katolicka szkoła z dwoma
nauczycielami. Nad Prosną pracował młyn wodny, tartak i fabryka
papieru, która później została przebudowana na amerykański młyn
zbożowy. Wieś posiadała browar, gorzelnię, cegielnię, piec do
wypalania wapna i kamieniołom. Gospodarstwo właściciela
nastawione było głównie na hodowlę zwierząt.
Do szkoły katolickiej chodziło 170 dzieci.
Najsłynniejszą osobowością Uszyć był Emanuel Kania, syn
miejscowego nauczyciela i organisty Urbana Kani.
W plebiscycie na Górnym Śląsku w Uszycach za Niemcami
opowiedziało się 90,4% , a za Polską 9,6% mieszkańców wioski.
Uszyce zostały wyzwolone 21 stycznia 1945 roku. Spowodowało to
falę ucieczek mieszkańców wsi.
Po wyzwoleniu liczba mieszkańców wynosiła 671, rok później już
1337. Przyczyną, tego był powrót niektórych wcześniejszych
uciekinierów i napływ przesiedleńców ze wschodnich terenów
Polski.
Według spisu mieszkańców w 1969 r. wieś liczyła:
-557 mężczyzn,
-610 kobiet,
-220 dzieci.
Zarys dziejów szkoły
Ze względu na pogarszający się stan techniczny szkoły i coraz większy przyrost naturalny (wiąże się on z rozwojem miejscowości Uszyce) władze oświatowe powiatu oleskiego podjęły w 1967 roku decyzję o zbudowaniu nowego nowoczesnego budynku szkolnego.W akcie erekcyjnym zapisano: „Działo się dnia 1 września 1969 roku w Uszycach w powiecie oleskim w 30 rocznicę najazdu hitlerowskiego na Polskę i w 25 rocznicę powstania Polski Ludowej,
- kiedy to I Sekretarzem KC PZPR był Władysław Gomułka, przewodniczącym Rady Państwa - Marian Spychalski, prezesem Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz, ministrem Oświaty i Szkolnictwa Wyższego-
- Henryk Jabłoński,
- kiedy I Sekretarzem KC PZPR w Opolu był Marian Miśkiewicz,
a przewodniczącym Prezydium WRN w Opolu — Józef Buziński,
- kiedy I Sekretarzem KC PZPR w Oleśnie był Szymon Lachowicz,
a przewodniczącym Prezydium PRN w Oleśnie Mieczysław Moryto,
- kiedy I Sekretarzem KC PZPR w Zdziechowicach był Jan Mazurkiewicz,
a przewodniczącym Prezydium GRN w Zdziechowicach był Feliks Rak,
- kiedy Wydziałem Oświaty i Kultury Prezydium PRN w Oleśnie kierował
Władysław Olek, a kierownikiem szkoły podstawowej w Uszycach był Piotr
Rozik."
Ponieważ stary budynek szkolny nie nadawał się do dalszego użytku, władze oświatowe postanowiły zbudować nowy gmach szkolny, którego budowę rozpoczęto w dniu 1 X 1968 r., a ukończono dnia 26 VIII 1969 r.
Zebrani goście i mieszkańcy Uszyć dokonali 1 września 1969 roku otwarcia nowego budynku szkoły podstawowej w Uszycach, nadając szkole imię Emanuela Kani.
Kubatura ogólna budynku wynosi 5106 mJ , obejmuje on 9 sal, w tym 2 pracownie i zastępczą salę gimnastyczną oraz mieszkanie nauczycielskie dla dwóch rodzin..
Projekt typowy KP 4-2.2.2 8/10 adaptowany przez opolskie Biuro Projektów Budownictwa Ogólnego w Opolu. Generalnym wykonawcą było Kluczborskie Przedsiębiorstwo Budowlane, a funkcję inspektora nadzoru sprawował Paweł Karkos. Ogólny koszt budowy wyniósł 3474797 zł. Środki finansowe pochodziły z budżetu państwa w wysokości 3474797 zł. oraz z wkładu społecznej pracy mieszkańców Uszyć w wysokości 1650 zł.
Szkole postanowiono nadać imię Emanuela Kani, który był wybitnym synem Uszyc. Urodził się on tutaj w dniu 26 marca 1827 r. jako syn Urbana Kani, nauczyciela miejscowej szkoły ludowej.
Po ukończeniu studiów we Wrocławiu i w Berlinie osiadł on w 1853 r. w Warszawie, gdzie stopniowo dał się poznać jako wybitny kompozytor, pianista, pedagog i krytyk muzyczny. Koncertował w wielu miastach Europy, napisał około 1500 kompozycji, wśród których szczególną sławę zdobyła komedioopera pt. „ Werbel domowy". Był również cenionym krytykiem muzycznym, między innymi recenzował on koncert Ignacego Paderewskiego z 1885 r. na łamach prasy warszawskiej. Emanuel Kania kładł szczególny nacisk na poznanie rodzimej polskiej twórczości, o czym świadczy jego programowa wypowiedź : „ To, co swoje, powinno nas więcej obchodzić niżeli obce." Zmarł w Warszawie w dniu 16 marca 1887 r.
Postać tego wybitnego naszego rodaka, który swoją twórczością i pracą przyczynił się do rozwoju naszej polskiej kultury narodowej, stanie się odtąd patronem szkoły podstawowej w Uszycach, przyświecając kształcącej się tutaj młodzieży jako świetlany wzór do naśladowania.
Mieszkańcy Uszyć wyrażają swoją głęboką wdzięczność organom władzy i administracji naszego ludowego państwa, które nie szczędziło środków na budowę nowej szkoły dla dzieci i młodzieży w dalekim i małym ośrodku wiejskim. Dzieci i młodzież szkolna przyrzekają wzmożoną nauką i rosnącym wysiłkiem okazać się godnymi budowniczymi Polski Ludowej - uczyć się jak najlepiej, wychowywać się na dobrych obywateli i szanować mienie społeczne ich opiece powierzone.
Na wieczną rzeczy pamiątkę niniejszy akt erekcyjny w „Złotej Księdze" wpisano.
Uszyce, dnia 1 września 1969 r.
2 września 1969 r. naukę w szkole rozpoczęło 219 uczniów. Zatrudnionych było 7 wykwalifikowanych nauczycieli. Na czele Komitetu Rodzicielskiego, który okazał daleko idącą pomoc nie tylko w budowie szkoły, ale i we wszystkich poczynaniach wychowawczych stał Alfred Zajączkowski. Funkcję Szkolnego Komitetu Opiekuńczego sprawowała dyrekcja i załoga Stacji Hodowli Roślin w Uszycach.
